Verslag Pulse Forum Hasselt
Op donderdag 7 december streek Pulse Transitienetwerk neer in Hasselt voor het tweede Forum van 2023. Dit Pulse Forum ging door in Stadmus, in samenwerking met de Hasseltse Musea en ECRU, beide Pulsgenoot.
Na een verwelkoming door Pulse en een kennismakingsronde, kregen de deelnemers inkijk in het duurzaamheidsverhaal van de Hasseltse Musea.
Inleiding en duurzaamheidsacties van de Hasseltse Musea
Hanne Jakubiak, productiemedewerker Musea, startte met een algemene inleiding. De Hasseltse Musea zijn het Stadsmus, het Modemuseum en het Jenevermuseum. Het Stadsmus focust zich op de geschiedenis van Hasselt. In het Jenevermuseum wordt er nog actief gestookt en ligt de nadruk op duurzaam vakmanschap. Het Modemuseum organiseert 2 grote tentoonstellingen per jaar waarbij er bij één bewust enkel met eigen collecties wordt gewerkt. Zo worden transporten beperkt en dus ook hun CO2-uitstoot. Voor de scenografie worden er modulaire systemen gebruikt en veel aandacht gegeven aan het recycleren en herbestemmen om afval te beperken.
Keanu Vermoesen, projectmedewerker milieu & energie, ging dieper in op het patrimonium van de Musea. De drie musea zijn gehuisvest in mooie, maar oude gebouwen met als nadeel een hoog energieverbruik. Keanu probeert dit in zijn functie zo veel mogelijk te beperken, onder meer door de toepassing van TRIAS Energetica, een driestappenstrategie om zo energiezuinig mogelijk te werken. In het Stadsmus werden alle lampen vervangen door LED verlichting met CO2 reductie, een langere levensduur en minder kosten tot gevolg. Voor het Jenevermuseum loopt er een project rond zonnepanelen met burgerparticipatie. De panelen worden op de daken van het museum geplaatst en de geïnteresseerde burgers investeren mee en kunnen hier hun groene stroom halen. Zodoende is er groene stroom voor beide partijen.
Daarna brachten we de deelnemers en lokale organisaties samen rond de tafel voor connectie en inspiratie. De mensen van Klub Karbon, Nomad City, DE MINDERE, Zwart Goud en 37graden (als partner van Circulair werk(t) - Regio Hasselt) waren aanwezig om inzichten rond duurzaamheid uit hun project te delen.
Deze organisaties zorgden samen voor een diverse inkijk in de Limburgse wereld van kunsten, materieel en immaterieel erfgoed, muziekfestivals, jeugdwerk en sociaal-cultureel werk. Hieronder overlopen we kort de 5 tafels.
Tafel #1 - Klub Karbon
“Arktos, ECRU en de vier cultuurcentra van Beringen, Heusden-Zolder, Houthalen-Helchteren en Leopoldsburg slaan met Klub Karbon de handen in elkaar voor de ontwikkeling van een participatief platform waar jongeren uit de regio hun artistiek talent kunnen ontdekken, ontplooien en presenteren. Klub Karbon focust op jongeren in kwetsbare situaties tussen 14 en 25 jaar die moeilijk te bewegen zijn naar kunst- en cultuurorganisaties. Arktos bereikt deze jongeren, maar mist een doorgedreven kennis van het cultuurlandschap. Daarom wordt er een intensieve samenwerking uitgebouwd met de cultuurcentra uit deze regio. Na een positieve evaluatie van dit project, engageert Arktos zich om een duurzame culturele poot binnen hun werking uit te bouwen. ECRU zorgt voor de verduurzaming van het netwerk. ECRU creëert een omgeving waarin de jongeren en projectpartners good practices en lessons learned uitwisselen met andere cultuur- en welzijnsactoren in de ECRU regio en daarbuiten.” (website Arktos)
Uit de gesprekken bleek onder andere hoe de oorspronkelijke vraag van de culturele centra (meer connectie met jongeren en het bereiken van nieuwe doelgroepen) werd omgedraaid naar het werken met jongeren en het vertrekken van hun noden, ambities en talenten.
Tafel #2 - Nomad City
Nomad City is een project van The School, gevestigd in Hasselt. The School is een onafhankelijke organisatie die onderzoek doet naar de te verbeteren relatie tussen stad en kunstscholen. The School opereert telkens in leegstaande ruimtes en nodigt vervolgens participanten (studenten, alumni,professionals, scholen en buurt) uit om mee onderzoek te doen naar het gekozen onderwerp in die specifieke buurt. The School activeert dat onderzoek via creatieve experimenten, participatieve projecten zoals exposities, kunstenfestivals, performances, … Dit mondt steevast uit in publicaties, zij het online of geprint. De dialoog die hiermee verbeterd wordt in buurt of thematiek zorgt voor nieuwe agendapunten bij de beleidsmakers van de stad en kunstscholen. The School is daarin activistisch, dan wel op onderhandelende wijze, nooit protesterend, altijd creërend. Op dit moment organiseert The School 3 actieve onderzoeken waar Nomad City er één van is.
In een wereld die wordt gekenmerkt door een scala aan sociale en ecologische uitdagingen, is het Nomad City Project een inspirerend antwoord op deze problemen gebleken. Stef Lemmens vertelt hoe dit project werd geïnitieerd als een transformatieproject in het hart van een stad.
Gedurende negen maanden creëerden hij en zijn team een nomadisch dorp dat zich verplaatste tussen twee ongebruikte percelen in de stad Hasselt. Binnen deze unieke setting nodigden ze kunstenaars, ontwerpers, architecten en permaculturisten uit om samen met hen onderzoek te doen naar het leven. Samen ontwierpen ze structuren voor gemeenschappelijk leven, herontdekten ze onderwijs als een praktische ervaring, benadrukten ze onze afhankelijkheid van de natuurlijke omgeving en bouwden ze bruggen tussen scholen, de afdelingen ervan en de buurten eromheen.
Stef Lemmens vertrok van de droom om een goedkoop huisje te bouwen. Zijn eerste huisje was gebouwd met recupmateriaal en kostte 500 euro. Dit was een stimulans om op onderzoek te gaan: hoe goedkoop kan hij een huis maken? Hoe klein kan dat huis zijn om toch comfortabel aan te voelen? En hoe mobiel kan dit huisje zijn, kan hij het huisje vlot verplaatsen? Hij vond 2 kompanen die mee in dit verhaal wilden stappen en vond onderdak bij 2 Hasseltse hogescholen. Centraal in het project staan experiment, duurzaamheid en communaal samenleven. Via een oproep nodigde hij artiesten uit om mee te leven. Er kwamen residenten uit heel Europa om een weekje mee te leven met het gezelschap. Daarnaast organiseerden ze activiteiten voor de hogeschoolstudenten en voor de buurtbewoners. Zowel nieuwe kennis als oude wijsheden worden gedeeld. Ze willen een onderzoekscentrum zijn voor kunst, educatie en leven.
Tafel #3 - Zwart Goud
Zwart goud wil een podium bieden aan opkomend talent van eigen bodem en een plek voor alternatieve muziek en cultuur vormen in Maasmechelen.
Daarnaast wil Zwart Goud een oprecht groen festival zijn. De ecologische voetafdruk wordt zo klein mogelijk gehouden en elke organisatorische beslissing wordt genomen met het groene aspect in het achterhoofd.
Geen betere plek om een ecologisch festival te organiseren dan bij Terhills, hoofdtoegangspoort van Nationaal Park Hoge Kempen, in de schaduw van de mijnschachten. Waar exact 100 jaar geleden de eerste steenkool naar boven werd gehaald, ontgint Zwart Goud vandaag het beste talent uit de lokale muziekscene. De naam Zwart Goud is dan ook ontstaan als een knipoog naar het Maasmechelse mijnverleden.
Tijdens het tafelgesprek vertelde Simon Colla met veel enthousiasme over de gedrevenheid van de groep vrijwilligers die het festival maken. Hoe ze kiezen voor een laagdrempelig ontdekkingsfestival en daarom de toegang gratis houden: “Vandaag op Zwart Goud, morgen op Pukkelpop. Een publiek kennis laten maken met onbekende artiesten betekent dat het moeilijk is om er geld voor te vragen.” Het festival kiest voor een lokale programmatie, Belgisch of van net over de grens. Zo beperken ze ook de voetafdruk van de verplaatsing van de artiest.
Op het festival zelf kiest de organisatie ook voor duurzame bouwstenen. Zo is er enkel veganistische catering, een keuze die werd gemaakt bij de start van het festival. De nadruk ligt op het ontdekken van lekkere, plantaardige voeding. Daarnaast zijn er geen traditionele frisdranken te verkrijgen. Het Maasmechels drinkwater, vermeend het beste van het land, wordt ter plaatse bijkomend gefilterd en gemengd met plaatselijk geproduceerde fruitsiropen op basis van fruitoverschotten.
De eco-impact is positief, maar eerlijkheidshalve geeft het festival toe dat sommige bezoekers hun traditionele dranken missen. De siropen worden binnenkort geëvalueerd volgens het principe alles-wat-we-doen-wordt-drie-jaar-getest-en-daarna-geëvalueerd.
Ook het energiesysteem werd kort aangestipt. Zo experimenteerde de organisatie al met verschillende oplossingen, van generatoren met duurzame brandstoffen als zonnepaneel-installaties of combinaties. Momenteel werkt het festival met batterij-groepen die opgeladen (met groene stroom) worden afgeleverd en ter plaatse kunnen worden opgeladen door middel van zonnepanelen.
Tafel #4 - DE MINDERE
DE MINDERE is een open huis waar jong en oud met diverse achtergrond elkaar ontmoeten en zich laten inspireren door de spiritualiteit van Franciscus van Assisi.
Zijn gedachtegoed rond eenvoud, solidariteit, respect voor mens en natuur, vrede en verdraagzaamheid is actueler dan ooit en zit vervat in het (im)materieel erfgoed dat DE MINDERE wil behouden, borgen en delen, samen met partners in heel Vlaanderen.
DE MINDERE zet aan tot reflectie, ontroering, (re)actie en betrokkenheid, nodigt uit om eenvoud te beleven en dieper in te gaan op de historische en actuele betekenis van Franciscus en zijn volgelingen.
Bij alles wat Franciscus doet, blijkt zijn groot respect voor de natuur. In de middeleeuwse visie op de natuur waren de bossen, de waters en de dieren gevaarlijk en vol bekoringen. Franciscus breekt hiermee. Hij praat met de vogels, voelt met de dieren mee. Geen wonder dat hij de patroonheilige is van natuur- en milieubewegingen. Werelddierendag wordt trouwens op zijn feestdag, 4 oktober, gevierd.
Het gesprek ging vooral over de uitdagingen die er bestaan met betrekking tot de energiehuishouding op deze erfgoedsite. Hoewel het eind jaren negentig state of the art was, blijkt de technische installatie nu vooral een energieslurper. Dat aanpakken zonder degelijke ondersteuning van het lokale beleid, blijkt geen evidente kwestie. Tezamen bespraken we de verschillende mogelijkheden en de te onderzoeken pistes.
Tafel #5 - 37graden
37graden is opgericht door 2 succesvolle ondernemers, die zich niet meer konden vinden in het pure najagen van winst en het groeien op een niet-duurzame manier. Vanuit hun ondernemers-blik verbinden ze bedrijven en de sociale sector. Ze richtten hiervoor een coöperatie op, waarbij de economische en sociale factoren evenwaardig zijn. Ze zorgen voor nuttig werk voor de sociale ateliers, waarbij de werknemers op die manier hun gevoel van eigenwaarde verhogen. De kracht van 37graden is dat ze zowel de taal van de bedrijfswereld als van de sociale sector spreken.
In hun filosofie komt inspiratie uit de natuur heel erg naar voor. Ze gaan mee met de stroom, met wat goed voelt en wat zich aandient. Ze gaan niets forceren en proberen niet krampachtig om een idee toch vorm te laten krijgen. Heel inspirerend is het maken van een boswandeling. In het bos is alles in beweging, er valt steeds iets nieuws te ontdekken. Ze gaven ons mee om na te denken hoe je in jouw werk regeneratief kan werken en zo de wereld mooier kan achterlaten dan voordien.
37graden is ook partner van Circulair werk(t) - Regio Hasselt. In het circulair loket in Hasselt kunnen ondernemers en handelaars terecht met vragen rond circulair en inclusief ondernemen voor gratis advies. Ze bieden concrete ondersteuning, steeds met de klemtoon op samenwerking met de lokale en sociale economie.
Het stadsbestuur heeft immers de ambitie en concrete plannen om te evolueren naar een circulaire stad, een stad waar grondstoffen en producten zo veel mogelijk hergebruikt worden en waar hernieuwbare energiebronnen worden ingezet.
Samen met projectpartners Hogeschool UCLL, LUCA School of Arts, Springplank vzw en 37graden ontwikkelde de stad deze circulaire hub ‘Circulair Werk(t) regio Hasselt’.
Naast de concrete ondersteuning organiseren ze ook heel wat netwerkmomenten om de reguliere ondernemers en ondernemers uit de sociale economie met elkaar in contact te brengen, infosessies, workshops en ontmoetingsdagen rond circulair en sociaal ondernemen.
Inspirerende voorbeelden en verhalen van andere ondernemers uit de regio die de stap naar circulair en/of sociaal ondernemen zetten worden door hen in kaart gebracht en gedeeld.
Terugkoppeling en lunch
Na deze boeiende ronde tafels volgde een plenaire terugkoppeling waarbij de deelnemers aangaven geïnspireerd te zijn door de zeer diverse praktijkvoorbeelden die de vele vormen van duurzaamheid aan bod lieten komen en er bovendien boeiende contacten werden gelegd. De voormiddag sloten we samen af met een duurzame zero waste lunch verzorgd door Gezondigd. De weinige overschotten die er waren, werden meegenomen in herbruikbare doosjes zodat er ‘s avonds nog kon worden nagenoten…